تدارک مقدمات سفر
انجام هر سفری از جمله سفر اربعین حسینی نیازمند تدارک مقدمات سفر و ملزومات آن است که در اینجا به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود.
گذرنامه
* برای سفر به عتبات عالیات در ایام اربعین حسینی (همانند هر سفر به خارج از کشور)، نیاز به همراه‌داشتن گذرنامه می‌باشد. از این رو، همه مشتاقان این سفر قبل از هر اقدامی، لازم است تا پیش از رسیدن ایام اربعین نسبت به دریافت گذرنامه از طریق دفاتر پلیس + 10 اقدام کنند تا با کمبود وقت و ازدحام در ایام اربعین مواجه نشوند.
* اعتبار زمانی گذرنامه برای زائران ایرانی اربعین حسینی در سال جاری مطرح نیست و صرف داشتن گذرنامه برای عبور از مرز کفایت می‌کند.
ثبت نام
* طبق مقررات موجود، زائران و مشتاقان زیارت امام حسین(ع)، در ایام اربعین لازم است جهت ساماندهی مناسب‌تر و عدم مواجهه با مشکلات احتمالی، در سامانه سماح (samah.haj.ir) ثبت‌نام کنند.
* برای انجام این اقدام به راهنمایی موجود در آن سامانه مراجعه نمایند.
* با توجه به اتصال سامانه سماح به سامانه نیروی انتظامی صرفاً به زائرانی که در این سامانه ثبت‌نام کرده باشند، اجازه خروج از کشور داده خواهد شد.
* توصیه می‌شود افراد کهنسال، دارای بیماری‌های قلبی، تنفسی و روحی و زنان باردار از سفر در این ایام خودداری و آن را به زمان دیگری مؤکول کنند.
عضویت در کاروان یا گروه
* مناسب است زائر اربعین حسینی قبل از ثبت نام، همراهان خود را تعیین کند و فردی که به عنوان سرگروه یا مدیر کاروان تعیین می‌شود، ثبت نام را به صورت گروهی انجام دهد.
* همچنین شایسته است مدیر کاروان یا گروه برای هر یک از اعضا، کارت شناسایی تهیه و به آنها تحویل نماید تا در صورت لزوم، زائران بتوانند از آن استفاده نمایند.
تذکراتی به بانوان زائر
* از سفر انفرادی در اربعین پرهیز نمایند، بلکه به صورت گروهی یا همراه با محارم، در این مراسم حضور یابند.
* از همراه‌داشتن طلا و جواهرات خودداری کنند.
* در طول سفر، از اقامت در محل‌های مشکوک و ناآشنا خودداری نمایند.
روادید (ویزا)
* در سال جاری، طبق توافق دولت‌های جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق، زائران اربعین حسینی در بازه زمانی دهم محرم‌الحرام تا پایان ماه صفر از دریافت روادید معاف هستند و برای تردد میان دو کشور، فقط به گذرنامه نیاز هست.
تدارک وسیله نقلیه
از ملزومات دیگر و انجام مقدمات سفر، تدارک وسیله نقلیه (هوایی یا زمینی) و تهیه بلیت سفر است.
تهیه برنامه سفر
* بهتر است زائران موسم اربعین پیش از سفر، برنامه مسافرت خود را تنظیم نمایند. اینکه سفر هوایی باشد یا زمینی؛ و اگر سفر زمینی را انتخاب نمایند، از کدام مرز (مهران، شلمچه، چزابه، خسروی یا مرز دریایی خرمشهر) به عراق سفر می‌نمایند؛ بازه سفر آنها از چه تاریخی آغاز می‌شود و سفرشان چند روز به طول می‌انجامد؛ از کدام مسیر به سوی کربلا حرکت خواهند کرد؛ آیا به صورت پیاده به کربلا می‌روند یا سواره؛ نحوه بازگشت به کشور چگونه است؛ و…
پاسخ به سؤالاتی از این قبیل، می‌تواند به مدیریت سفر کمک کند.
* زائرانی که قبل از دهه دوم صفر یا پس از روز اربعین به عتبات عالیات سفر می‌کنند یا پس از بیستم ماه صفر در عراق باقی می‌مانند، باید تدارک حمل و نقل، اسکان و پذیرایی خود را داشته باشند، چرا که موکب‌های میزبان معمولاً فقط در دهه دوم صفر به ارایه خدمات می‌پردازند و غیر از آن ایام، زائران باید عهده‌دار مسائل خود باشند و هزینه آنها را بپردازند.
این دسته از زائران، بهتر است به جای منازل عراقی‌ها از هتل‌ها و سایر مراکز اقامتی استفاده کنند تا موجب آزار میزبانان عراقی نشوند.
فراگیری دانش‌ها و مهارت‌های لازم
* مناسب است در فرصت باقیمانده تا شروع سفر اربعین، دانش‌ها و مهارت‌های لازم را فراگرفت. در ادامه به برخی از آن موارد اشاره می‌شود:
- احکام دینی به ویژه احکام سفر
- تاریخ اسلام و معارف حسینی
- کلمات و اصطلاحات پرکاربرد عربی
- کمک‌های اولیه
- امداد و نجات
- مدیریت زمان
تدارک لوازم مورد نیاز
برای ایام پیاده‌روی، وسایلی نیاز است که در زیر به مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود:
کوله پشتی
راحت‌ترین نوع حمل بار در مسافت‌های طولانی، استفاده از کوله‌پشتی سبک است.
مواد غذایی
* در دهه دوم ماه صفر، در طول مسیر راهپیمایی، خصوصاً در مسیر نجف به کربلا مواد غذایی به مقدار کافی توسط موکب‌ها تهیه شده و به صورت رایگان (در مدت زمان منتهی به روز اربعین) در اختیار زائران قرار خواهد گرفت، ولی بهتر است حتماً مقداری غذای فاسد نشدنی و بادوام و خشکبار مانند خرما، بادام، انجیر و آب همراه زائر باشد.
لباس مناسب
* زائران، برای جلوگیری از بیماری، لباس‌های مناسب فصل به همراه داشته باشند؛ برای مثال در فصل‌های سرد، جوراب ضخیم، دستکش، کلاه، کاپشن سبک و… مورد نیاز است.
* معمولاً ابتدای صبح، هوا خنک‌تر است و به تدریج، گرم می‌شود. بهتر است از لباس‌های متوسط و سبک استفاده شود تا در طول روز و گرم‌شدن هوا، به تدریج لباس‌ها کم شود.
کیسه خواب
از آنجا که ممکن است جای مناسبی برای اسکان و اقامت پیدا نشود، همراه‌داشتن کیسه خواب ضروری به نظر می‌رسد. پیشنهاد می‌شود از کیسه خواب نظامی استفاده شود که دارای حجم کم و کارآیی مناسبی است.
کفش مناسب
* کفش علاوه بر سبک‌بودن و برخورداری از کفی مناسب، نباید بسیار بزرگ باشد، به نحوی که پا در آن، رها باشد و به گونه‌ای هم کوچک نباشد که پا، تحت فشار قرار گیرد.
* توصیه می‌شود کفش‌های دارای بند پوشیده نشود، بلکه کفش مناسب و آزاد تهیه شود؛ چرا که زائران در طول مسیر، دائماً برای استراحت یا وضوگرفتن، ناگزیر به درآوردن کفش هستند.
* بهتر است از کفش چرمی که مدتی استفاده شده و نه خیلی گشاد و نه خیلی چسبان باشد، برای این مسیر استفاده شود.
روانداز و بالش
* با توجه به محدودیت وسایل استراحت، مناسب است پتوی سبک و بالش کوچک همراه زائران باشد.
* بهترین گزینه، پتوهای سفری است تا در صورت لزوم از آن استفاده شود. البته همراه‌داشتن کیسه خواب مناسب، زائر را از پتو بی‌نیاز می‌کند.
* لازم است ملحفه سبک و تمیز، همراه باشد.
چفیه
چفیه برای پوشاندن سر و گردن، خشک‌کردن دست و صورت و موارد دیگر کاربرد دارد.
عینک و کلاه
* برای جلوگیری از آفتاب‌سوختگی چشم و پوست صورت، بهتر است عینک آفتابی مناسب و کلاه نقاب‌دار استفاده شود.
* در صورت استفاده از عینک طبی، بهتر است یک عینک اضافه نیز همراه باشد.
گوشی تلفن، شارژر و سیم کارت
* آنتن‌دهی تلفن همراه در عراق کیفیت مناسبی ندارد و این مشکل به ویژه در ایام اربعین، به سبب حجم بالای کاربران تشدید می‌شود،
* در هر صورت باید آمادگی قطع‌شدن تماس‌ها وجود داشته باشد و این آمادگی به خانواده‌ها در ایران نیز اطلاع داده شود.
* برای خرید سیم کارت‌های عراقی، در کشور عراق اقدام کنید که امکان آزمایش سالم و معتبر بودن سیمکارت وجود داشته باشد.
* اگر از سیم‌کارت‌های ایرانی (اعم از اعتباری و دائمی) استفاده می‌شود، هنگام دریافت تماس از ایران، طبق تعرفه، برای زائر هم هزینه دارد.
* در مسیر پیاده‌روی و در بعضی موکب‌ها، برق و انواع شارژرها موجود است، اما بهتر است شارژر، باتری همراه (پاوربانک) و باتری اضافی همراه باشد.
پول، ارز و کارت بانکی
* گاهی برای تردد در مسیرها و خرید برخی ضروریات، نیاز به صرف هزینه است، بنابراین لازم است به مقدار کافی پول و ارز (ریال و دینار) همراه زائر باشد.
* جهت کاهش مشکلات مالی احتمالی و وجود دستگاه‌های خودپرداز در عراق، مناسب است یک کارت بانکی همراه زائر باشد تا در صورت نیاز بتواند استفاده نماید.
نقشه‌های راهنما
* همراه‌داشتن نقشه‌های راهنمای مسیرهای تردد و همچنین نقشه‌های راهنمای اماکن زیارتی در جلوگیری از سردرگمی و بهره‌برداری حداکثری از زمان بسیار مفید است.
* نقشه‌های راهنمای مسیرهای تردد در عراق، به ویژه در زمان خروج از شهرهای زیارتی و هنگام بازگشت به ایران کمک بسیار خوبی خواهد بود.
سایر لوازم مورد نیاز
* برخی وسایل ممکن است در طول سفر نیاز شود که بهتر است زائر آنها را به همراه داشته باشد؛ از جمله: حوله، ماسک یک بار مصرف، دستمال کاغذی، دستمال مرطوب، لیوان کوچک دسته‌دار، قاشق، چنگال و چاقو، مسواک و خمیردندان، صابون یا مایع صابون، شامپوی کوچک، مهر و جانماز و کتاب‌های زیارت و ادعیه
* باید توجه داشت که حمل کوله و بار سبک در پیاده‌روی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، اما به همراه داشتن تجهیزات کامل نیز لازم می‌نماید.
* دقت شود که همراه‌داشتن برخی وسایل همچون چاقو در سفرهای هوایی و بردن آنها به داخل هواپیما ممنوع است.
شروع سفر
باید توجه داشت هرچه زمان آغاز سفر به اربعین نزدیک‌تر باشد، ازدحام جمعیت در پایانه‌های مرزی و مسیرها بیشتر می‌شود. در این صورت ارائه خدمات کاهش یافته و با مشکلات بیشتری همراه خواهد بود.
مرزهای مجاز ورود و خروج
مرزهای مجاز مهران، شلمچه و چزابه در ایام اربعین پذیرای زائران این سفر معنوی هستند.
مرز خسروی را نیز می‌توان به عنوان چهارمین پایانه خروج از کشور، به موارد فوق اضافه کرد.
همچنین زائران می‌توانند از فرودگاه‌های تعیین شده یا مرز دریایی خرمشهر به مقصد بصره نیز استفاده نمایند.
نحوه ورود و خروج زائران از این مرزها، از طریق ستاد مرکزی اربعین، اطلاع‌رسانی می‌شود.
مرز مهران
شهر مرزی مهران در منتهی الیه غربی استان ایلام قرار دارد و فاصله آن تا شهر ایلام 85 کیلومتر می‌باشد. زائرانی که از این شهر وارد عراق می‌شوند پس از عبور از منطقه زرباطیه و شهر کوچک بدره، وارد شهر کوت، نعمانیه، شوملی، دیوانیه و شامیه وارد شهر نجف می‌شوند.
طول این مسیر از پاسگاه مرزی زرباطیه تا بازرسی ورودی نجف 302 کیلومتر است.
مرز شلمچه
این منطقه مرزی در غرب خرمشهر و نزدیک‌ترین نقطه مرزی به شهر بصره در کشور عراق می‌باشد. مرز شلمچه جنوبی‌ترین مرز زمینی ایران و عراق و فاصله آن تا خرمشهر 15 کیلومتر و تا بصره 20 کیلومتر است. زائرانی که از این مرز وارد عراق می‌شوند، پس از عبور از منطقه شلمچه و تنومه وارد شهر بصره شده و پس از آن به سماوه و نجف می‌رسند. طول مسیر از شلمچه تا نجف تقریباً 460 کیلومتر می‌باشد.
مرز چزابه
تنگه چزابه در 17 کیلومتری شمال غربی شهر بستان قرار دارد. زائران پس عبور از منطقه چزابه، شیب و مشرح، وارد شهر العماره، سپس شهر فجر و منطقه عفک، دیوانیه، شافعیه، شامیه و پس از بازرسی ابوصخیر پس از طی 372 کیلومتر وارد شهر نجف می‌شوند.
مرز خسروی
خسروی در 51 کیلومتری جنوب غربی شهر قصرشیرین از توابع کرمانشاه قرار دارد. مرز خسروی شمالی‌ترین مرز رسمی عبور و مرور زائران ایرانی می‌باشد، ضمن اینکه قدیمی‌ترین مرز اعزام زائران به عراق هم هست و در دوران قبل از سقوط صدام نیز، زائران از این طریق به عتبات عالیات اعزام می‌شدند.
زائران پس از خروج از ایران وارد منطقه مرزی منذریه و سپس شهر خانقین، مقدادیه، منطقه بعقوبه و سپس وارد بغداد و پس از آن به زیارت کاظمین مشرف می‌شوند. طول مسیر تا شهر کاظمین 502 کیلومتر و تا کربلا 513 کیلومتر است.
حرکت به سمت مرز
قبل از حرکت به سوی مرز، از بازبودن پایانه مرزی و امکان خروج از مرز مربوطه اطمینان حاصل شود، زیرا ممکن است فقط برخی از پایانه‌ها در ایام اربعین فعال باشند.
با توجه به کمبود محل اسکان در پایانه‌های مرزی، بهتر است به گونه‌ای سفر آغاز شود که زائر، نیاز کمتری به اقامت در شهرهای مرزی داشته باشد. اما در هر صورت در ایام اربعین، شهرهای مرزی که در مسیر حرکت زائران قرار دارد، آماده اسکان، پذیرایی و ارائه خدمات به زائران، در حد توان هستند.
پیام‌های ترافیکی
در حرکت به سوی مرز و پایانه‌های خروج از کشور، معمولاً به دو نحو عمل می‌شود، یا با وسیله نقلیه، طی مسیر می‌گردد یا به صورت پیاده؛ در صورت عزیمت با خودروی شخصی به مرزهای خروجی، پیش از آغاز سفر، از وجود فضای کافی در پارکینگ‌های عمومی در شهرهای مرزی اطمینان حاصل شود. همچنین به نکات ذیل توجه کافی صورت گیرد:
تردد با وسایل نقلیه
* مدارک معتبر رانندگی از جمله: گواهینامه، کارت خودرو، بیمه نامه شخص ثالث، کارت معاینه فنی همراه باشد.
* تجهیزات ایمنی، سرمایشی و گرمایشی خودرو و تجهیزات مناسب هر فصل به همراه داشته باشند.
* قبل از حرکت، نسبت به این که پلاک وسیله نقلیه فاقد خلافی جرایم رانندگی مستلزم توقیف است یا گواهینامه راننده، نمرات منفیِ مستلزم ضبط نباشد، بررسی و اقدام لازم صورت گیرد.
* همکاری مطلوب با خدمتگزاران زائران در مجموعه پلیس راه و راهور، مورد انتظار است.
* برنامه‌ریزی برای مدت زمان رانندگی، به گونه‌ای که همواره با نشاط رانندگی انجام پذیرد.
* از رانندگی در حالت خستگی و خواب‌آلودگی، جداً اجتناب شود. لازم است راننده خودرو با استراحت کافی در توقف‌گاه‌های بین راهی، سلامت سفر خود و همراهان را تضمین نماید.
* در راه‌های دو طرفه، دقت شود تا از ارتکاب تخلفات حادثه‌ساز، به ویژه سرعت و سبقت غیر مجاز، جداً خودداری شود.
* دقت به فرامین تابلوهای راهنمایی و رانندگی نصب‌شده در طول مسیر توسط راننده وسیله نقلیه ضروری است.
* توجه کامل به جلو و رانندگی با سرعت مطمئنه، مورد انتظار است.
* راننده باید در برخورد با تراکم و ترافیک سنگین و نیمه سنگین، شکیبایی لازم را به خرج دهد و ضمن رانندگی با صبر و حوصله، از انحراف به چپ یا عبور از شانه سمت راست راه اجتناب نماید.
* در صورت بروز هرگونه تصادفِ منجر به خسارت، ضمن حفظ آرامش، مناسب است با رعایت جوانب احتیاط، نسبت به هدایت خودروهای مورد تصادف به منتهی الیه سمت راست، اقدام شود و در اولین فرصت با تلفن 110 تماس حاصل گردد.
* پس از توقف در پارکینگ مد نظر، حتماً نام پارکینگ و محل دقیق خودرو یادداشت شود. از علایم ثابت محیطی یا نرم‌افزارهایی که موقعیت مکانی را ثبت می‌کند، نیز می‌توان استفاده کرد.
* از توقف خوردرو در خارج از محل‌های تعیین‌شده از جمله محل‌های خلوت، پارکینگ‌های ناشناس و فاقد صلاحیت، همچنین از توقف در مسیر سواره‌رو و سطوح با شیب تند خودداری گردد.
* هنگام ترک خودرو، از عملکرد قفل مرکزی و دزدگیر و غیر فعال شدن صدای دزدگیر اطمینان حاصل شود.
* برای اطمینان بیشتر از لوازم امنیتی خودرو مانند قفل فرمان، قفل پدال و قفل زاپاس استفاده شود.
* با توجه به ازدحام زائران، در حفظ و نگهداری از سوئیچ خودرو دقت شود.
* هنگام پارک خودرو، فاصله مناسب طولی و عرضی با سایر خودروها رعایت شود.
* استفاده از چادر خودرو در صورت همراه داشتن، به عنوان پوشش خودرو در برابر باران، آفتاب و گرد و غبار توصیه می‌شود.
* هنگام ترک خودرو، اسناد معتبر، مدارک خودرو، اشیای قیمتی و وسایل مهم را درون آن یا روی باربند باقی نگذارید.
* پس از توقف در پارکینگ‌های تعیین‌شده یا عمومی، جهت دسترسی به پایانه مرزی از اتوبوس‌های عمومی مشخص‌شده استفاده شود و در هنگام برگشت، حتماّ از اتوبوس‌های مربوط به پارکینگ خود استفاده گردد.
* اگر از وسایل نقلیه عمومی استفاده می‌شود، محل دقیق پایانه اتوبوس‌های بین شهری را به خاطر سپرده شود.
تردد به صورت پیاده
* بهتر است در مسیر مخالف جهت حرکت خودروها تردد شود.
* از حرکت در سطح سواره رو اجتناب گردد و از شانه خاکی یا آسفالت حاشیه راه استفاده شود.
* در پیش رو و پشت سر کاروان، برای دید بهتر خودروهای عبوری، از فردی که دارای پرچم قرمز باشد، استفاده گردد.
* حتی‌المقدور کاروان به صورت طولی حرکت نماید و از تردد در کنار یکدیگر که موجب اشغال سواره‌رو می‌گردد، خودداری شود.
مسیرها و پایانه‌های مرزی ایران
حفظ نظم و آرامش، رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، عدم درگیری و پرهیز از رفتار تند با هموطنان و سایر زائران، خوش‌رفتاری با رانندگان و نیروهای حمل و نقل، همچنین همکاری با مأموران نظامی، انتظامی و امنیتی داخل کشور، از زائران گرامی مورد انتظار است.
پایانه‌های مرزی عراق
* احتمال معطلی زیاد در مرحله عبور از مرز، اعم از خاک ایران یا عراق (در مرحله رفت و برگشت) برای گذراندن تشریفات گمرکی و کنترل گذرنامه وجود دارد، بنابراین حفظ نظم و آرامش، رعایت قوانین کشور میزبان، عدم درگیری و پرهیز از رفتار تند، در همه مراحل سفر مورد انتظار است.
* امکانات پایانه‌های مرزی عراق از جمله سرویس‌های بهداشتی، محدود است؛ پیشنهاد می‌شود قبل از عبور از مرز ایران، تدبیری برای تجدید وضو اندیشیده شود.
* پس از ورود به خاک عراق، ممکن است وسایل نقلیه برای حمل افراد به سمت شهرهای زیارتی توسط میزبانان عراقی در مرز مستقر باشد که بعضی رایگان و بعضی با دریافت اجرت، حمل و نقل زائران را انجام می‌دهند؛ اما نباید همیشه به انتظار وسایل نقلیه رایگان بود. حتی گاهی لازم است زائران، مقداری از مسیر را پیاده طی نمایند تا به وسایل نقلیه مورد نظر دست یابند.
حمل و نقل و اسکان در عراق
* در صورت استفاده از وسائل نقلیه در عراق، برخورد نیک با رانندگان و قدردانی از زحمات کادر حمل و نقل در نمایش وحدت و برادری دو ملت ایران و عراق، بسیار مؤثر است و اقداماتی از این قبیل، از رفتارهای پسندیده و اخلاق اسلامی محسوب می‌شود.
* قدردانی و تشکر از زحمات میزبانان در عراق، خادمان موکب‌ها، صاحبان منازل و خانه‌ها که خالصانه اموال و سرای خود را وقف آسایش زائران امام حسینj می‌نمایند، بسیار نیکوست. برخورد مناسب و خوش‌اخلاقی با آنان مورد تأکید و انتظار است. همچنین مناسب است در صورت امکان و در حد توان، جهت تکریم میزبانان، هدیه‌ای تقدیم آنان و به ویژه فرزندان خردسال یا کودکانشان شود.
* در صورت استفاده از خودرو و وسایل نقلیه بهتر است، شماره خودرو و نوع آن و در صورت امکان نام و شماره راننده را یادداشت کنند باشند تا در صورت لزوم همچون دریافت وسایل جامانده در خودرو، بتوان پیگیری لازم را انجام داد.
مسئله گم‌شدن در سفر اربعین
حجم زیاد زائران حضرت سیدالشهدا(ع) در اربعین و ناآشنایی آنان با محیط، همچنین طول مسیر پیاده‌روی، ممکن است مشکلاتی از جمله جداشدن از گروه، گم‌کردن مسیر، گم‌کردن محل اقامت، گم‌شدن افراد یا اشیاء را ایجاد کند. این مطلب در سه بخش به این موضوع می‌پردازد:
پیشگیری از گم شدن
برخی از اقدامات باعث پیشگیری از گم‌شدن افراد می‌شود که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
* داشتن همراه با سیمکارت فعال و اعتبار کافی
* تهیه پلاک گردن‌آویز با درج شماره ملی بر آن
* همراه داشتن برگه مشخصات فردی (ترجیحاً پرس‌شده) با اطلاعاتی همچون:
- نام و نام خانوادگی
- شماره گذرنامه
- شماره تماس در عراق
- نام و شماره تماس یکی از همراهان در سفر
- نشانی کامل محل سکونت در ایران
- نام و شماره تماس یکی از بستگان در ایران
- داروی مصرفی
* سعی بر حرکت گروهی و جمعی
* جدانشدن از گروه و همراهان
* تعیین قرار ملاقات در شهرهای نجف و کربلا و عمودهای مسیر پیاده‌روی
* عدم وعده در اماکن و عمودهای شلوغ
اقدامات گم شدگان
در صورتی که فردی از کاروان و همراهان خود جدا شد و احساس کرد گم شده است، می‌تواند اقداماتی را انجام دهد تا به دوستانش ملحق شود، فهرستی از این اقدامات عبارتند از:
* حفظ خونسردی و آرامش
* تماس با همراهان و اطلاع از محل حضور با استفاده از برگه مشخصات فردی
* حرکت به سمت محل وعده ملاقات و ماندن در آنجا تا هنگام رسیدن زمان ملاقات
* مراجعه به مراکز ذیربط از جمله:
- کیوسک اطلاعات پلیس در مسیر راهپیمایی
- مراکز گمشدگان همچون ستاد راهنمای زائر
- دفاتر کنسولگری جمهوری اسلامی ایران
- مراکز امداد و نجات
- موکب‌ها و اماکن اسکان ایرانیان
رفتار با گم شدگان
زائران اربعین حسینی در صورت مواجهه با فردی که گم شده است، می‌توانند اقداماتی همچون موارد ذیل را انجام دهند تا آن فرد را به همراهان خود برسانند:
* دعوت به آرامش و خونسردی و جلب اطمینان وی
* راهنمایی و کمک برای ارتباط با همراهان
* هدایت فرد به مراجع ذیربط
- کیوسک‌های راهنمایی و پلیس
- دفاتر کنسولگری جمهوری اسلامی ایران
- مراکز گمشدگان همچون ستاد راهنمای زائر
- مراکز امداد و نجات
- موکب‌ها و اماکن اسکان ایرانیان
گم شدن وسایل
* مناسب است شماره تماس زائر در ایران و عراق بر روی وسایلی که از وی جدا می‌شود همانند کوله و کیف دستی، همراه و گذرنامه نوشته شود یا برگه‌ای از مشخصات تهیه و داخل آن وسیله قرار گیرد تا در صورت گم‌شدن، یابندگان بتوانند آنها را به صاحبانشان بازگردانند.
* برای تسهیل پیگیری، یک شماره تماس غیر از شماره سیمکارت موجود در همراه، پشت نصب شود تا یابنده بتواند آن را بازگرداند.
* توصیه می‌شود در آخرین صفحه گذرنامه، شماره تماس زائر در ایران و عراق درج شود تا در صورت گم‌شدن، یابنده بتواند آن را به صاحبش برساند.
رعایت بهداشت محیط
مناسب است زائران اربعین حسینی برای حفظ بهداشت محیط، ضمن پرهیز از رهاکردن زباله‌ها در مسیر تردد، در صورت مشاهده زباله‌های پراکنده در شهرهای زیارتی، مسیر پیاده‌روی یا اماکن استقرار، با جمع‌آوری آنها سلامتی را به خود و دیگران هدیه دهند.
نجف اشرف
* شهرهای زیارتی نجف و کربلا در چند سال گذشته از لحاظ امکانات رفاهی رشد خوبی داشته‌اند، اما تا رسیدن به وضعیت مطلوب که بتواند پاسخگوی پذیرایی از میلیون‌ها زائر باشند، فاصله زیادی دارند.
* بعد از ورود به نجف اشرف، باید در اولین فرصت به دنبال جایی برای استراحت و اسکان بود، معمولاً در ایام اربعین، هتل‌ها و زائرسراها مملو از جمعیت است و بسیاری از مردم عراق نیز در خانه‌های خود، پذیرای زائران می‌باشند.
* پس از یافتن مکان استراحت، در صورت خروج از موکب، لازم است به خاطر تشابه اسمی موکب‌ها، آدرس دقیق خیابان‌ها و محلات مختلف نجف و کربلا و در صورت امکان، شماره تلفن مدیر آن همراه زائر باشد در صورت ایجاد مشکل، بتوان استفاده نمود.
* طبق هماهنگی‌های صورت‌گرفته توسط کمیته مشارکت‌های مردمی، اسکان و تغذیه ستاد مرکزی اربعین حسینی، صحن حضرت فاطمه زهرا(س) در کنار حرم مطهر امام علی(ع) و همچنین برخی حسینیه‌ها و مدارس برای اسکان زائران در نظر گرفته شده که در صورت وجود فضای اسکان، می‌توان به آنجا مراجعه نمود.
* برای اطلاع از محل‌های اسکان زائران، می‌توان به چادرها و پایگاه‌های اطلاع‌رسانی که در نقاط مختلف تعبیه شده، مراجعه کرد.
اماکن زیارتی نجف
زائران می‌توانند در مدت حضور در شهر نجف، علاوه بر زیارت مرقد نورانی امیرمؤمنان(ع)، از اماکن تاریخی و مذهبی این شهر مقدس زیارت نمایند. برخی از آن اماکن عبارتند از:
* مسجد کوفه
* مسجد سهله
زائران هنگام مراجعه به مساجد کوفه و سهله، می‌توانند از راهنمایی روحانیانی که بدین منظور در آنجا مستقر شده‌اند، استفاده نمایند.
* قبرستان وادی السلام که مزار دو تن از پیامبران، حضرت هود(ع) و حضرت صالح(ع) و مدفن بسیاری از علما، عرفا و بزرگان از جمله سیدعلی قاضی طباطبایی و رییس‌علی دلواری است.
* صافی صفا: مسجدی که گفته می‌شود امیر مؤمنانj در آنجا نماز گزارد و در گوشه‌ای از آن مدفن یکی از یاران ایشان قرار دارد.
* مسجد حنانه: بنا بر روایات، هنگامی که سر امام حسینj در آن قرار داده شد، به ناله پرداخت؛ از این رو به حَنّانه مشهور است.
* آرامگاه کمیل بن زیاد نَخَعی (از یاران باوفای حضرت علی(ع))
* مسجد و آرامگاه شیخ طوسی (از مشاهیر فقهای امامیه و مؤسس حوزه علمیه نجف) که در شمال حرم مطهر امام علی(ع) و به فاصله کوتاهی از آن قرار دارد.
* علمای مدفون در حرم مطهر، از جمله: علامه حلی و حاج آقا مصطفی خمینی (جنب گلدسته شمالی)، مقدس اردبیلی (جنب گلدسته جنوبی)، سید محمدکاظم یزدی، شیخ مرتضی انصاری، میرزای نائینی، آخوند خراسانی، آیت الله بهبهانی، آیت الله خویی و بسیاری از علمای دیگر.
* مسجد شیخ انصاری، مشهور به مسجد ترکها و محل اقامه نماز جماعت و تدریس امام خمینی(ره).
مسیر پیاده‌روی
* مسیرهای متعددی برای پیاده‌روی به سوی کربلای معلی تعیین شده، از جمله: «نجف – حیدریه – کربلا»، «حله – طویریج – کربلا»، «بغداد – مسیب – کربلا»، «عین التمر – کربلا».
مسیر «کوفه – طویریج – کربلا» نیز از مسیرهای پیاده‌روی اربعین است که به طریق العلماء، طریق سبایا (اسراء) و مسیر شط فرات شهرت دارد.
* معمولاً مسیر انتخابی زائران ایرانی برای پیاده‌روی مسیر اول (نجف – حیدریه – کربلا) است که کوتاه‌ترین، پرترددترین و مشهورترین مسیر دسترسی از نجف به کربلاست.
* تعداد ستون‌های موجود در این مسیر، از ابتدای بزرگراه نجف به کربلا تا حرم حضرت ابوالفضل(ع) ، 1452 ستون و فاصله هر ستون، 50 متر است که شماره هر کدام روی آنها نوشته شده است.
توجه به این نکته لازم است که ستون‌هایی از داخل نجف از شماره 1 شماره‌گذاری شده که تا ابتدای بزرگراه نجف به کربلا به شماره 182 می‌رسد، پس از آن شماره ستون‌ها مجدداً از شماره 1 شروع می‌شود.
بنابراین راهپیمایی از نجف اشرف تا حرم حضرت ابوالفضل(ع) 1634 عمود یعنی حدود 80 کیلومتر می‌باشد.
* زمان لازم برای طی مسیر به صورت پیاده‌روی مداوم، 20 تا 25 ساعت می‌باشد؛ بنابراین با توجه به زمان‌های مورد نیاز جهت استراحت، اقامه نماز و خوردن غذا، زمان تخمینی سفر پیاده حدود سه روز است.
* معمولاً آغاز پیاده‌روی جمعی زائران ایرانی، از کنار پل «ثوره العشرین» در نجف اشرف یا از حرم حضرت امیر(ع) می‌باشد.
* برای آغاز پیاده‌روی می‌توان از درب ساعت حرم حضرت علی(ع) خارج شد و از سمت راستِ باب الساعه، پیاده‌روی را از کنار خیابان امام زین‌العابدین(ع) یا خیابان امام جعفر صادق(ع) شروع کرد و این مسیرها تا بزرگراه کربلا ادامه دارد.
مسیر دیگری که برای آغاز پیاده‌روی می‌توان انتخاب کرد، خروج از درب شیخ طوسی حرم حضرت علی(ع) و حرکت به سمت وادی‌السلام است. پس از عبور از وادی‌السلام بزرگراه نجف به کربلاست که سمت چپ آن، مسیر حرکت به سوی کربلا می‌باشد.
* در صورتی که زائران اباعبدالله(ع) مسیر کنار رودخانه فرات به سمت کربلا (مسیر شط) را برای پیاده‌روی انتخاب نمایند، لازم است ضمن رعایت فضای معنوی ایام اربعین حسینی، از شنا و غسل در این رود پرهیز کنند؛ چرا که اولاً به لحاظ بهداشتی امکان انتقال بیماری‌ها وجود دارد و ثانیاً از اخلاق اسلامی به دور است که زائران در برابر دیدگان بانوان نامحرم به شنا بپردازند.
* در راهپیمایی اربعین از همراه‌داشتن پرچم‌های بزرگ با میله‌های فلزی خودداری شود؛ به دلیل نوع سیم‌کشی‌‌ها در عراق و احتمال برخورد میله‌های فلزی با سیم‌های برق، ممکن است حادثه برق‌گرفتگی رخ دهد.
* توجه شود حرکت پیوسته و منظم با سرعت نسبتاً ثابت، اثر زیادی در کم‌شدن خستگی مسیر و جلوگیری از بروز گرفتگی عضلات دارد، پس باید برنامه منظمی برای مسیر و مکان‌های توقف و تجدید قوا داشت. استراحت‌های چند دقیقه‌ای به فاصله هر 50 عمود، بسیار مناسب است.
* هر بار که زائر برای استراحت یا نماز توقف می‌کند، ضمن شستن پاها، در صورت امکان کف پا را ماساژ دهد، سپس به پشت بخوابد و پاها را به دیوار تکیه دهد تا خون جمع شده برگردد.
* در هنگام درازکشیدن، پاها را طوری قرار دهد که مقداری بالاتر از بدن باشد؛ زیرا این اقدام، باعث رسیدن خون بیشتر به مغز شده و از متورم‌شدن پاها پیشگیری می‌کند.
* شروع حرکت به ویژه برای روز دوم، قبل از اذان صبح مناسب است. چرا که مسیر دارای ازدحام کمتری است و زائر از گرمای هوا هم در امان خواهد بود.
* از آنجا که به سبب کثرت جمعیت در مسیر پیاده‌روی، احتمال گم‌کردن همراهان وجود دارد، برای حل این مشکل، بهتر است محل توقف‌ها (شماره میله و عمود مورد نظر)، برای یافتن همراهان و نیز محل استراحت اصلی برای اقامه نماز و خوردن غذا تعیین شود.
* بهتر است عمودها یا میله‌های با شماره‌های مشخص، مثل اعداد با مضرب 100، 200، 300 و… برای توقف انتخاب نشود، چون معمولاً تراکم جمعیت در آنها بالاست.
* مناسب است پیاده‌روی به صورت گروهی انجام شود تا در صورت بروز مشکل، امدادرسانی به یکدیگر آسان‌تر باشد. البته نباید این گروه خیلی بزرگ باشد؛ تشکیل گروه‌های پنج تا ده نفره توصیه می‌شود، چون زیادبودن افراد گروه، مشکلات خاص خود را دارد و باعث سخت‌ترشدن هماهنگی و کندی آهنگ حرکت می‌شود.
* ابتدا تا انتهای مسیر پیاده‌روی، تقریباً به وسیله چادرها یا سازه‌هایی تقسیم شده که هیئت‌هایی (موکب) از عراق یا کشورهای دیگر، مسئولیت این چادرها را بر عهده دارند که بیشتر این هیئت‌ها، متعلق به قبیله‌ها و عشایر عراقی هستند.
* در موکب‌های مستقر در مسیر که معمولاً در دهه دوم صفر فعال هستند، خدماتی از قبیل انواع مواد غذایی و نوشیدنی‌های سرد و گرم ارائه می‌شود. همچنین برخی موکب‌ها محل خواب و استراحت هستند و برخی وظیفه فعالیت‌های فرهنگی را بر عهده گرفته‌اند. همچنین اقامه نماز جماعت و برگزاری مراسم عزاداری نیز در برخی موکب‌ها انجام می‌شود.
* زائران در انتهای مسیر و نزدیک به کربلا، به دلیل کاهش چشم‌گیر موکب‌ها، ممکن است با کمبود آب آشامیدنی مواجه شوند، لذا توصیه می‌شود مقداری آب برای پایان مسیر همراه داشته باشند.
* مسیر پیاده‌روی معمولاً پس از ساعت 21 (ساعت 9 شب) خلوت‌تر می‌شود و اکثر موکب‌داران تا اذان صبح استراحت می‌کنند، اما در این میان، برخی موکب‌داران، شب را هم متناسب با شرایط جوی به ارائه خدمات مشغول هستند.
* بهتر است زائران برای تجدید وضو در بین راه، قبل از نزدیک شدن به اوقات شرعی اقدام نمایند تا برای استفاده از سرویس‌های بهداشتی با ازدحام، اتلاف زمان و تأخیر در اقامه نماز اول وقت مواجه نشوند.
* موکب‌ها قبل از غروب، شروع به توزیع شام می‌کنند و با نزدیک‌شدن به غروب آفتاب از حجم افراد در مسیر کاسته شده و افراد برای شام و استراحت شب، در مواکب توقف می‌کنند؛ بنابراین زائران در صورت ادامه پیاده‌روی بعد از غروب، با مشکل پیداکردن محل اقامت برای استراحت مواجه خواهند شد یا حداقل در مواکب مسقف نمی‌توانند محل اسکان بیابند.
* جایی برای نگرانی به پایان رساندن مسیر نیست؛ در هر جا که تصور شد توانایی ادامه دادن مسیر وجود ندارد، می‌توان از خودروهایی که در مسیر هستند، برای رسیدن به کربلا استفاده کرد.
* برای انجام تماس تلفنی، جهت عدم مواجهه با ترافیک بالای شبکه، بهتر است قبل از طلوع آفتاب، این کار انجام شود.
* بهتر است زائران، کتابچه زیارتی یا نرم‌افزاری که زیارت‌نامه‌های معتبر اماکن زیارتی در نجف، کوفه و کربلا را داشته باشد (مانند رهپویه زیارت که از سوی کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین منتشر شده) را همراه داشته باشند.
کربلای معلّی
* زائر باید توجه داشته باشد یافتن محل اسکان در ایام اربعین در کربلا، سخت‌تر از نجف است. پس مناسب است به گونه‌ای برنامه‌ریزی نماید که توقف در کربلا کوتاه باشد.
* مناسب است برای جلوگیری از گم‌کردن همراهان یا اشیاء به تذکراتی که پیش از این گذشت، توجه شود.
ضرورت توقف کوتاه
* مناسب است جهت رعایت حال سایر زائران، توقف طولانی در کربلا نشود؛ حتی یک سلام به حضرت سیدالشهدا(ع) هم صدق زیارت می‌کند.
* با توجه به تأکید مراجع عظام بر توسعه زمانی و مکانی اربعین حسینی و سیره علما، همچنین حضور جمعیت انبوه زائران در کربلا، ضرورتی به ورود به حرم و بوسیدن ضریح مطهر نیست، سلام دادن در هر نقطه‌ای از شهر کربلا در ایام اربعین (به رسم و سنت عراقی‌ها) قطعاً اجر و پاداش زیارت اربعین را خواهد داشت.
اماکن زیارتی کربلا
زائران می‌توانند در مدت حضور در شهر کربلا، علاوه بر زیارت امام حسین(ع) و حضرت اباالفضل(ع)، به سایر اماکن تاریخی و زیارتی معتبر آن نیز مراجعه نمایند. برخی از آن اماکن عبارتند از:
* اماکن داخل حرم مطهر امام حسین(ع): قتلگاه، آرامگاه حبیب بن مظاهر اسدی و آرامگاه سید ابراهیم مجاب.
* تلّ زینبیّه: در فاصله 20 متری از سمت غرب صحن مطهّر امام حسین(ع). بنا به نقل مورّخان، در روز عاشورا حضرت زینب(س) بر روی آن می‌رفت و از سیر وقایع جنگ آگاهی می‌یافت. در سال جاری با توجه به طرح توسعه‌ای که در حال اجراست، احتمالاً امکان زیارت این مکان فراهم نباشد.
* مشاهیر مدفون در حرم امام حسین(ع)، از جمله: میرزای شیرازی و امیر کبیر.
* خیمه‌گاه: در جنوب صحن مطهّر امام حسین(ع) و در فاصله 250 متری آن.
* مرقد شریف حُرّ: شهرکی است در جنوب غربی کربلا که در فاصله 9 کیلومتری از شهر واقع شده و آرامگاه حر بن یزید ریاحی در آنجا قرار دارد.
* آرامگاه طفلان مسلم: در راه کربلا به سمت بغداد، در حومه شهر مسیّب قرار دارد.
بازگشت از کربلا
* جمع زیادی از زائران تلاش می‌کنند صبح روز اربعین، در کربلا باشند و از صبح همان روز، شروع به بازگشت می‌نمایند. زائران عراقی، به شهرها و استان‌های خود می‌روند و زائران دیگر کشورها نیز راهی مرزها و فرودگاه‌ها می‌شوند. بدیهی است به خاطر ازدحام جمعیت و کمبود وسایل نقلیه، خارج‌شدن از شهر، بسیار سخت باشد. البته در سال‌های اخیر و با عنایت به توصیه مراجع عظام، بسیاری از زائران ایرانی، پیش از روز اربعین به کشور بازمی‌گردند و طبیعتاً با مشکلات کمتری روبه‌رو می‌شوند.
* از جمله مشکلات بازگشت در روز اربعین، عدم وجود وسایل نقلیه کافی است؛ برخی زائران گاهی تا عمود شماره 600 و برخی نیز تا نزدیکی نجف، پیاده رفته‌اند.
* هنگام بازگشت، هیچ‌گونه پذیرایی در مسیر صورت نمی‌گیرد و فروشگاه‌های بسیار کمی هم برای خرید ملزومات وجود دارند؛ بنابراین لازم است زائران، قبل از شروع حرکت، نیازمندی‌های خود را تهیه نمایند.
* هنگام خروج از کربلا می‌توان به پایانه‌ها از جمله گاراژ سید جوده و گاراژ پل ضَریبه مراجعه کرد که در آنها وسایل نقلیه برای انتقال مسافران به شهرهای دیگر عراق و مرزهای زمینی وجود دارد. زائری که از باب القبله حرم امام حسین(ع) خارج شود و خیابان مقابل آن را طی نماید، به خیابانی می‌رسد که سمت راست آن به گاراژ پل ضریبه و سمت چپ آن به گاراژ سید جوده می‌رسد.
